એ સ્ત્રીએ ઇન્સ્પેક્ટર સામે હાથ લંબાવીને ચીસ પાડીને કહ્યુંકે સાહેબ, જુઓ, આ માણસ અત્યારે પણ નશામાં છે. મારી ફરિયાદ નોંધીને એને અંદર પૂરી દો. ખાખી લૂગડાં પહેરીને એ આવું કરે એમાં તો તમારા ડિપાર્ટમેન્ટની આબરૂ બગડે છે. બાપની સાથે આવેલી એ સ્ત્રી ઉશ્કેરાટથી ફરિયાદ કરતી હતી એ છતાં મનોમન ગભરાતી હતી એટલે એ કરગરી કે સાહેબ, એ બહાર રહેશે તો મને જીવતી નહીં છોડે... એને પૂરી દો... કોઇ કંઇ સમજે-વિચારે એ અગાઉ પેલાએ થ્રી-નોટ-થ્રીની બંદૂક હાથમાં લીધી અને ઘાંટો પાડ્યો કે હવે એક શબ્દ પણ બોલ્યા વગર અહીંથી ભાગ, નહીં તો મારી નાખીશ.
વીરતા-શૂરવીરતાથી સાવ પરવારી ગયો
એક ડગલામાં જ હિંમત-હામને હારી ગયો
તુલસી ગોસ્વામી...’ ચેમ્બરની બહાર બેઠેલા કારકુને ફાઇલમાં નામ જોયું અને સામે બેઠેલા ત્રીસ ઉમેદવારો સામે નજર કરીને મોટેથી બૂમ પાડી. પોતાનું નામ સાંભળીને તુલસી ઊભી થઇ ગઇ. ‘આ ભાઇ બહાર આવે પછી તમારો વારો છે.’ એ સાંભળીને એ પાછી ખુરશીમાં બેસી ગઇ.
આ શૈક્ષણિક સંસ્થાનું આખું પરિસર પચાસ એકરમાં પથરાયેલું હતું. એમાં વહીવટી અધિકારીની જગ્યા માટેના ઇન્ટરવ્યૂ ચાલી રહ્યા હતા.
દસેક મિનિટ પછી અંદર ગયેલો ઉમેદવાર બહાર આવ્યો. અઠ્ઠ્યાવીસ વર્ષની તુલસીની ઘઉવર્ણી ત્વચામાં તંદુરસ્તીની ચમક હતી. સપ્રમાણ દેહ અને પારદર્શક નિખાલસ આંખોને લીધે એનું વ્યક્તિત્વ બીજાઓથી અલગ તરી આવતું હતું.
બારણું હળવેથી ખોલીને એણે અંદર પ્રવેશવાની રજા માગી. વિશાળ ટેબલની સામે બેઠેલી ત્રણેય વ્યક્તિઓએ એને આંખના ઇશારાથી જ અનુમતિ આપી. આ ત્રણ પૈકી વચ્ચે બેઠેલા પડછંદ પુરુષનું પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ આજુબાજુ બેઠેલા બંને પુરુષોને ઝાંખા પાડી દેતું હતું.
સિત્તેરેક વર્ષની ઉંમર, ખાદીનો સફેદ ઝભ્ભો અને ધેરા કથ્થાઇ રંગની બંડી. હાથની આંગળીમાં ગુરુના મોટા નંગવાળી વીંટી.
‘બેસો.’ જમણી તરફ બેઠેલા પચાસેક વર્ષના આચાર્યે તુલસીને કહ્યું એટલે એ ખુરશીમાં બેઠી. ‘નામ?’
‘તુલસી... તુલસી અશોકપુરી ગોસ્વામી.’ તુલસીએ જવાબ તો વિવેકથી આપ્યો. તુલસીએ એ સજ્જનના બધા પ્રશ્નોના જવાબ બિલકુલ શાંતિથી આપ્યા. એ પછી એ ભાઇએ ડાબી તરફ બેઠેલા સાહેબને ઇશારો કર્યો. એ સાહેબે ફાઇલ ખોલીને ચશ્માં પહેરીને વિગતો વાંચ્યા પછી તુલસી સામે જોયું.
‘અત્યારે તો તમારી નોકરી ચાલુ છે. પગાર પણ સારો છે, ખરું?’
‘જી.’
તુલસીએ વારાફરતી ત્રણેયની સામે જોઇને જવાબ આપ્યો. ‘અત્યારે કોડિનારમાં ખાંડની ફેક્ટરીમાં આસિસ્ટન્ટ મેનેજર તરીકે સેવા આપું છું. દોઢ વર્ષથી ત્યાં કામ કરું છું એમાં કોઇ તકલીફ નથી. એ છતાં શૈક્ષણિક સંસ્થામાં કામ કરવાની તક મળે તો વધુ સારું...’
ધીમા અવાજે તુલસીએ કબૂલ કર્યું. ‘ત્યાં ફેક્ટરીમાં જે મજૂરો કામ કરે છે એમની વાજબી માગણીઓ અંગે મેનેજમેન્ટ સાથે થોડા ઘણા મતભેદ છે. એને લીધે આમ પણ એ નોકરી લાંબો સમય ટકે એવું નથી લાગતું.’
‘અહીંયા પણ એવું નહીં બને એની ખાતરી છે?’ એ સાહેબે હસીને પૂછ્યું. ‘એ ફેક્ટરી છે અને આ શૈક્ષણિક સંસ્થા છે એટલે અહીંના વહીવટમાં કોઇ તકલીફ નહીં પડે.’ તુલસીએ આત્મવિશ્વાસથી આટલું કહીને ઉમેર્યું.
‘વળી, આપણી આ સંસ્થા દસ વર્ષથી સરસ રીતે ચાલે છે અને એના વખાણ સાંભળ્યા છે.’ એ સાહેબે પોતાની ફરજ પૂરી કરીને વચ્ચે બેઠેલા વૃદ્ધ સામે જોયું. ‘સર,..’
ડાબે-જમણે બેઠેલા સજ્જનોને જવાબ આપતી વખતે તુલસીને પણ ખ્યાલ હતો કે અંતિમ ચુકાદો તો કેન્દ્રસ્થાને બેઠેલા આ વૃદ્ધના હાથમાં હશે. એટલે એ લગીર સભાન અને સાવધ બની. અત્યાર સુધી શાંતિથી બધા સવાલ-જવાબ સાંભળી રહેલા એ વૃદ્ધે ફાઇલમાં વિગતો ઉપર ઝડપથી નજર ફેરવી લીધી અને પછી તુલસી સામે જોયું.
‘વતન વાંકાનેર. ત્યાંની સ્કૂલમાં દસમામાં અને બારમામાં પ્રથમ. એ પછી કોલેજનો અભ્યાસ રાજકોટમાં અને એમ.બી.એ. અમદાવાદથી કર્યું. એ પછી પહેલી નોકરી કોડિનારમાં મળી જે હજુ ચાલુ છે.’ અરજીમાં લખેલી વિગતોનો ટૂંકસાર એક શ્વાસે બોલી ગયા પછી એમણે હસીને તુલસી સામે જોયું.
‘અને હવે ભાવનગરની અમારી સંસ્થામાં જોડવાની ઇચ્છા છે. રાઇટ?’
‘જી.’ અવાજમાં ભારોભાર વિવેક ઉમેરીને તુલસીએ કહ્યું. ‘જો આપ તક આપો તો.
‘ફેમિલીમાં કોણ કોણ છે?’ ‘હું ને મારી મમ્મી.’ તુલસીના અવાજમાં ભીનાશ ભળી.
‘હું દોઢ વર્ષની હતી ત્યારે જ મારા પપ્પા ગુજરી ગયેલા. એક કમનસીબ અકસ્માતમાં એમનું મૃત્યુ થયું એ પછી થોડા ઘણા પૈસા મળેલા. મમ્મીએ પેટે પાટા બાંધીને બારમા સુધી ભણાવી. એ પછી રાજકોટમાં રહેતા મામાના આશરે ગઇ અને ત્યાં કોલેજ કરી.
બીજા મામા અમદાવાદ રહે છે. એમ.બી.એ.માં એડમિશન મળ્યું એટલે એમના ઘરનું બારણું ખખડાવ્યું. એ રીતે ભણ્યા પછી જ પહેલી નોકરી મળી એ સ્વીકારી લીધી. નોકરી સારી છે. હું ને મમ્મી કંપનીના ક્વાર્ટરમાં રહીએ છીએ પણ મેં કહ્યું એ રીતના પ્રોબ્લેમ છે એટલે મન ડંખ્યા કરે છે.
આપની સંસ્થાની જાહેરાત જોઇ કે તરત અરજી મોકલી આપી.’
તુલસી અટકી એ પછી એ વૃદ્ધે એના ચહેરા સામે જોઇને પૂછ્યું. ‘પપ્પાને એક્સિડન્ટ કઇ રીતે થયેલો?’
‘બહુ વિચિત્ર ઘટના બનેલી.’ એ માણસના અવાજમાં લગીર સહાનુભૂતિનો રણકાર પારખીને તુલસીના મનમાં આશા જન્મી. એણે એમની સામે જોઇને બોલવાનું શરૂ કર્યું.
‘હું તો એ વખતે દોઢેક વર્ષની અને પપ્પાની ઉંમર પણ ત્રીસેક વર્ષની હતી. વાંકાનેરમાં એ પોલીસ કોન્સ્ટેબલ તરીકે નોકરી કરતાં હતા. એક દિવસ એ પોલીસ સ્ટેશનના અંદરના રૂમમાં બેસીને કામ કરતાં હતા. બીજા એક કોન્સ્ટેબલને દારૂ પીવાની કુટેવ હતી. એને લીધે એ એની પત્નીને મારઝૂડ કરતો હતો.
આગલી રાત્રે એ કોન્સ્ટેબલે એની પત્ની સાથે ઝઘડો કરીને એ બાપડીને એટલી બધી મારેલી કે પેલી ભાગીને પિયર જતી રહેલી. સવારે એ એના બાપાને લઇને પોલીસ સ્ટેશનમાં આવી. ઇન્સ્પેક્ટરસાહેબના ટેબલ પાસે એ સ્ત્રી ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડીને પોતાની ફરિયાદ સંભળાવી રહી હતી.
એ લાચાર સ્ત્રીનો બાપ પણ ઇન્સ્પેક્ટરને કરગરી રહ્યો હતો કે સાહેબ, મારી દીકરીને એ હેવાનના ત્રાસમાંથી બચાવો. એ બાપ-દીકરી આ બધું કહી રહ્યા હતા એ વખતે પેલો કોન્સ્ટેબલ ત્યાં ધસી આવ્યો. એ વખતે પણ એ ફુલ નશામાં હતો. એણે ઘાંટો પાડીને પોતાની પત્ની અને સસરાને બહાર નીકળી જવા આદેશ આપ્યો.
એ સ્ત્રીએ ઇન્સ્પેક્ટર સામે હાથ લંબાવીને ચીસ પાડીને કહ્યું કે સાહેબ, જુઓ, આ માણસ અત્યારે પણ નશામાં છે. મારી ફરિયાદ નોંધીને એને અંદર પૂરી દો. ખાખી લૂગડાં પહેરીને એ આવું કરે એમાં તો તમારા ડિપાર્ટમેન્ટની આબરૂ બગડે છે.
બાપની સાથે આવેલી એ સ્ત્રી ઉશ્કેરાટથી ફરિયાદ કરતી હતી એ છતાં મનોમન ગભરાતી હતી એટલે એ કરગરી કે સાહેબ, એ બહાર રહેશે તો મને જીવતી નહીં છોડે... એને પૂરી દો...
કોઇ કંઇ સમજે-વિચારે એ અગાઉ પેલાએ થ્રી-નોટ-થ્રીની બંદૂક હાથમાં લીધી અને ઘાંટો પાડ્યો કે હવે એક શબ્દ પણ બોલ્યા વગર અહીંથી ભાગ, નહીં તો મારી નાખીશ. સાહેબ, આ નફ્ફટની હિંમત તો જુઓ. પેલી સ્ત્રીએ તીણી ચીસ પાડીને ઇન્સ્પેક્ટરને કહ્યું. તમારી હાજરીમાં આ દારૂડિયો મને મારી નાખવાની ધમકી આપે છે.
ઊભા થઇને એને અંદર પૂરી દો. ઇન્સ્પેક્ટર ઊભા થાય એ અગાઉ પેલાની કમાન છટકી. પત્ની સામે બંદૂક તાકીને એણે ઘોડો દબાવી દીધો. એની પત્ની વીજળીની ઝડપે નીચે બેસી ગઇ અને બંદૂકમાંથી છૂટેલી ગોળી બારીમાંથી અંદર જઇને સીધી મારા પપ્પાના કપાળમાં ઘૂસી ગઇ!’
આ બધું બોલતી વખતે તુલસીનો ચહેરો પરસેવે રેબઝેબ થઇ ચૂક્યો હતો. સામે બેઠેલા ત્રણેય સ્તબ્ધ બનીને સાંભળતા હતા. ‘મારા પપ્પા તો બિચારા અંદરના રૂમમાં ફાઇલ લઇને કામ કરતા હતા. બરાબર બે આંખની વચ્ચે કપાળમાં એવી રીતે ગોળી વાગી કે એ ત્યાં ને ત્યાં ઢળી પડ્યા.’ આટલું કહીને તુલસી અટકી.
હાથ લંબાવીને એણે પેલા લોકો માટે મુકાયેલ પાણીનો ગ્લાસ ઉઠાવ્યો અને એક ઘૂંટડે ખાલી કર્યો.
‘સોરી.’ એને પોતાની ભૂલનું ભાન થયું એટલે ફીકું હસીને એણે ત્રણેયની માફી માગી લીધી. ‘દુનિયામાં આવો વિચિત્ર અકસ્માત લાખમાં એકાદ વ્યક્તિને થતો હશે. મારું એટલું કમનસીબ કે મેં આ રીતે પપ્પાની છત્રછાયા ગુમાવી.’
‘ઓ.કે.’ વચ્ચે બેઠેલા વદ્ધે ડાબી બાજુ બેઠેલાને આંખનો ઇશારો કર્યો એટલે એણે હળવેથી તુલસીને કહ્યું: ‘હવે તમે જઇ શકો છો.’ તુલસી ધીમા પગલે ચેમ્બરની બહાર નીકળી. ડાબે-જમણે બેઠેલા હતા એ બંનેએ વૃદ્ધની સામે જોયું.
‘જામભાબાપુ, શું કરીશું?’
‘વિચારીએ.’ જામભાએ ટૂંકા સફેદવાળમાં હાથ ફેરવીને જવાબ આપ્યો. ‘હજુ તો બહુ જણા બાકી છે.’ ઇન્ટરવ્યૂ પતી ગયા પછી બધા ઉમેદવારોને કારકુને જણાવ્યું. ‘દસેક દિવસમાં તમને બધાને પત્ર લખીને જાણ કરીશું.’
અઠવાડિયા પછી કોડિનારમાં બેઠેલી તુલસી ગોસ્વામી રોજ ટપાલની રાહ જોતી હતી. એ વખતે ભાવનગરના એક વૈભવી બંગલામાં જામભા બાપુના હાથમાં ગ્લાસ હતો. સામે એમનો અંગત મિત્ર શામજી રૂપાણી બેઠો હતો. ‘બાપુ, પછી પેલા ગોસ્વામીની છોકરીને નોકરીમાં રાખી?’
‘આમ તો પ્રાયશ્વિત કરવાની તક હતી પણ હિંમત ના ચાલી. સાડા તેર વર્ષ જેલમાં કાઢ્યા ત્યારે રોજ પસ્તાવો થતો હતો. જેને ઢાળી દેવાની હતી એ બચી ગઇ અને બિચારો બાવાજી નવાણિયો કૂટાઇ ગયો. બહાર આવીને બાપીકી જમીન વેચીને અહીં તારા જેવા ભાઇબંધોની સાથે આ આખું તોસ્તાન ઊભું કરીને જમાવી દીધું.
માણસો સારા મળી ગયા એટલે ધંધો જામી ગયો. એ પછી તો એ આખી વાત મગજમાંથી ભૂંસી નાખી હતી. એ પાણીદાર છોકરી સામે બેસીને બોલતી હતી ત્યારે જાત ઉપર શરમ આવતી હતી. એક મિનિટ તો થયું કે નોકરી આપી દઉ. એ બાપડી રાજી થશે ને મારું પાપ ધોવાશે.
પણ પછી ફફડી ગયો. એ અહીં નોકરી કરે તો જેટલી વાર એને જોઉ એટલી વાર મારા ગુનાની યાદ આવે. મન ડંખ્યા કરે.’ બાપુએ મોટો ઘૂંટડો ભરીને શામજી સામે જોયું. ‘વળી, બીજી બીક વધારે મોટી હતી. ન કરે નારાયણ ને એ છોકરીને હકીકતની ખબર પડી જાય તો જીવવાનું ભારે પડે.
એ છોકરી અને એની મા સામે આવીને ઊભા રહે ત્યારે ધરતીમાં સમાઇ જવાનું મન થાય. બંદૂકના ભડાકા કરવાનું કામ સહેલું છે શામજી, પણ એ મા-દીકરીની નજરનો સામનો કરવાની જિગર નથી. એટલે બીજાને ઓર્ડર આપી દીધો.’
(શીર્ષક પંક્તિ : લેખક)
No comments:
Post a Comment