અડે ને લેપ જેવું લાગતું એવી હવા ક્યાં છે

અડે ને લેપ જેવું લાગતું એવી હવા ક્યાં છે
સજન સૌ ઘાવ રૂઝાવે કહો એવી દવા ક્યાં છે

આ છોકરી શીતલ જેવી જ લાગે છે.’ શોપિંગ મોલમાં થોડે દૂર ઊભેલી એક યુવતી તરફ આંગળી ચીંધીને શ્રીમતીજીએ ઘ્યાન દોર્યું. ‘વાદળી પંજાબી પહેર્યું છે એ.’ શ્રીમતીજીનો હાથ લંબાયો હતો એ દિશામાં જોઇ લીધા પછી મેં ટકોર કરી. ‘એ શીતલ જેવી નથી, પણ શીતલ જ છે. દૂરના ચશ્માં છે પણ તું પહેરતી નથી એમાં આ પ્રોબ્લેમ થાય છે. જો, થોડે દૂર એના પપ્પા જીતુભાઇ પણ ઊભા છે.’


જીતુભાઇ એટલે અમારા જૂના પાડોશી. વીસેક વર્ષથી અમે નારણપુરા રહેવા ગયેલા અને પાછળથી જીતુભાઇ પણ પોળ છોડીને સેટેલાઇટ તરફ રહેવા ગયેલા. વીસ વર્ષ અગાઉ અમે છૂટા પડ્યા ત્યારે અમારી અદિતી પણ ચારેક વર્ષની હતી અને જીતુભાઇની શીતલ પણ એના જેવડી જ હતી.


ગયા વર્ષે એ અમારું ઘર શોધીને કંકોત્રી આપવા આવ્યા ત્યારે સામે મેં પણ એમના હાથમાં અમારી અદિતીના લગ્નની કંકોત્રી પકડાવી દીધી. ‘ધત્ તેરે કી...’ જીતુભાઇ ખડખડાટ હસી પડ્યા હતા. ‘જબરો જોગાનુજોગ થઇ ગયો!


તમારા પ્રસંગમાં હાજરી આપવાનું અમારા માટે શક્ય નથી અને તમે ઇચ્છો તોય શીતલને આશીર્વાદ આપવા તમારાથી નહીં અવાય. સાતમી ડિસેમ્બરે તમારે ત્યાં આઠ વાગ્યે જાન આવશે અને મારે ત્યાં સાડા આઠે! આખા અમદાવાદમાં એ દિવસે ચાર હજાર લગ્ન છે. ખરું થઇ ગયું!’


બસ એ પછી આજ સુધી જીતુભાઇ સાથે મુલાકાત નહોતી થઇ. હું અને શ્રીમતીજી એ તરફ આગળ વઘ્યા. શ્રીમતીજીએ હળવેથી શીતલના ખભે ટપલી મારી એટલે એ ચમકી પછી અમારી સામે સુખદ આશ્ચર્યથી તાકી રહી. અમને જોઇને જીતુભાઇ પણ ઝડપથી આવીને હસી પડ્યા.


‘તમારે આ સુખ...’ શ્રીમતીજીએ જીતુભાઇ અને શીતલ સામે જોઇને હરખ બતાવ્યો. ‘દીકરીને ગાંધીનગરમાં પરણાવી એટલે જ્યારે મન થાય ત્યારે એક કલાકમાં તો એ તમારા ઘરે આવી શકે અથવા તમે ત્યાં પહોંચી શકો.


અમારા અદિતીબહેને પોતાની જાતે મુરતિયો શોઘ્યો તો સારો પણ છેક બેંગ્લોર રહેવાનું એટલે જોવાની બહુ ઇચ્છા થાય તોય શું કરીએ? ફોન ઉપર વાત કરીને મન મનાવવાનું.’


‘આવોને કોઇ વાર નિરાંતે.’ જીતુભાઇએ કાંડા ઘડિયાળ સામે જોયું અને પછી અમને આગ્રહ કર્યો. ‘શાંતિથી સાથે જમવાનું ગોઠવો. એ રીતે ફોન કરીએ આવજો.’ શ્રીમતીજીએ શીતલને પૂછ્યું. ‘તું મજામાં છે ને?’


‘મારા શરીર ઉપરથી નથી લાગતું?’ શીતલે ખિલખિલાટ હસીને સામે સવાલ પૂછ્યો. ‘ખાઇ-પીને જલસા કરું છું. લગ્ન પછી અત્યાર સુધીમાં ચાર કિલો વજન વધી ગયું!’ જીતુભાઇએ એની સામે જોયું અને એ લોકો છૂટા પડ્યા.


છૂટા પડતાં અગાઉ મેં પણ એમણે ઘરે આવવાનું આમંત્રણ આપીને શીતલને સરનામું સમજાવી દીધું.


‘તમે અદિતી માટે નજીક શોઘ્યું હોત તો મને કેટલી રાહત રહેતી?’ ઘરે પહોંચ્યા પછી શ્રીમતીજીએ બળાપો કાઢ્યો. ‘એકની એક દીકરી અને એ છેક બેંગ્લોર રહે. અહીં આપણે બે એકલાં. તમારા કરતાં જીતુભાઇ વધુ સમજદાર. દીકરી માટે ગાંધીનગરમાં જ મુરતિયો શોધી કાઢ્યો!’


‘શીતલ માટે જીતુભાઇ અને પ્રજ્ઞાબહેને મુરતિયો શોધેલો. અદિતીએ આપણા જમાઇની પસંદગી જાતે કરેલી એટલે આપણી પાસે કોઇ વિકલ્પ નહોતો. ’


‘મા-બાપ નજીકમાં હોય તો દીકરી સાસરામાં પણ કેટલી ખુશ રહે?’ શ્રીમતીજીએ યાદ કરાવ્યું. ‘આજે શીતલ કેટલી ખુશખુશાલ હતી એ તમે ના જોયું? આમેય એ છોકરીને એના બાપ ઉપર બહુ લાગણી છે. નવી મા છે એટલે જીતુભાઇએ પણ દીકરીને હથેળીમાં રાખીને ઉછેરી છે.’


બીજા દિવસે સાંજે હું ઓફિસેથી ઘેર આવ્યો. ચા પીને ટપાલમાં આવેલા સામયિકો ઉપર નજર ફેરવતો હતો. શ્રીમતીજી સામે હિંચકા પર બેસીને મેથી ચૂંટી રહ્યા હતા.


‘મેથીના ગોટાનો કાર્યક્રમ છે?’ શીતલે અચાનક આવીને એક્ટિવા પાર્ક કર્યું અને ત્યાંથી જ બૂમ પાડીને પૂછ્યું.


‘આવી જા...’ શ્રીમતીજીએ હસીને એને આવકારી. ‘મેથીના થેપલાં બનાવવાનો વિચાર હતો પણ હવે તારી ઇચ્છા છે તો ગોટા બનાવીશું.’


શીતલ હીંચકા પર શ્રીમતીજીની સાથે બેસી ગઇ અને મેથી ચૂંટવામાં લાગી ગઇ. એની લાંબી આંગળીઓ બહુ ઝડપથી કામ નિપટાવી શકે છે એ હું જોતો હતો એ જ વખતે શ્રીમતીજીએ મને ઊભા થવાનો આદેશ આપ્યો.


‘શીતલને પૂછીને એને ભાવે એવી મીઠાઇ લઇ આવો. લગ્ન પછી છોકરી પહેલી વાર આપણા ઘેર આવી છે એટલે એકલાં મેથીના ગોટા નહીં ચાલે.’


‘અંકલ, મીઠાઇ નહીં લાવો તો ચાલશે. હું ક્યાં પારકી છું?’ શીતલે વિવેકથી કહ્યું. ‘એમ કંઇ ચાલે? લગ્ન પછી તું પહેલી વાર અમારા ઘેર આવે અને મોઢું મીઠું ના કરાવીએ એ સારું ના લાગે.’


‘લગ્ન પછી પહેલી વાર આવી છું એ કબૂલ.’ શીતલે ભીના અવાજે કહ્યું. ‘અને છૂટાછેડા પછી પણ પહેલીવાર આવી છું.’


વીજળી પડી હોય એમ શ્રીમતીજી સ્તબ્ધ બની ગયા. મેથી પડતી મૂકીને એમણે શીતલનો હાથ પકડી લીધો. ‘આ તું શું બોલે છે? ખરેખર સાચું બોલે છે?’


‘સાવ સાચું.’ શીતલની આંખમાં ઝળઝળિયાં ધસી આવ્યા. ‘એ દિવસે શોપિંગ મોલમાં પપ્પા સાથે હતા એટલે મૂંગી રહી. પછી આજે મનનો ભાર હળવો કરવાની ઇચ્છા થઇ એટલે દોડી આવી.’


શ્રીમતીજીએ રસોડામાંથી પાણીનો ગ્લાસ લાવીને એને આપ્યો. ‘આ બધું કઇ રીતે બન્યું? મને તો હજુ માનવામાં નથી આવતું.’


‘માનવામાં તો મનેય નથી આવતું. સાતમી ડિસેમ્બરે લગ્ન થયા અને સાતમી જુલાઇએ તો છૂટાછેડા પણ લઇ લીધા.’


‘તું નિરાંતે બધી વાત કર.’ એનો હાથ પકડીને શ્રીમતીજી ડ્રોઇંગરૂમમાં લઇ ગયા. એ બંને સોફા ઉપર બેઠા હતા. હું એમની સામે ખુરશીમાં ગોઠવાયો.


‘સાત વર્ષની હતી ત્યારે મમ્મીનું અવસાન થયું અને પપ્પાની બહુ ઇચ્છા નહોતી એ છતાં બધા સગાં-સંબંધીઓએ આગ્રહ કરીને એમને ફરી વાર પરણાવ્યા અને નવી મા ઘરમાં આવી.’ શ્રીમતીજીએ શીતલના બંને હાથ પોતાના હાથમાં જકડી રાખ્યા હતા.


શીતલ ધીમા અવાજે એની વ્યથાની વાત કહેતી હતી. ‘શરૂ શરૂમાં તો બહુ સારું ચાલ્યું પણ પછી જાણે હું એની દુશ્મન હોઉ એ રીતે એ વર્તવા લાગી. સ્કૂલની ફી ભરવાની હોય તો પણ ટટળાવી ટટળાવીને આપે. નવાં કપડાં કે ચંપલ માટે પણ રીતસર કરગરવું પડે.


જમવામાં પણ એવું-વધેલું-ઘટેલું જાણે કૂતરાં-બિલાડાંને આપતી હોય એ રીતે આપે. ખરી મા એટલે શું એ બધું મને એ વખતે સમજાતું હતું. રાત્રે એકલી એકલી રડું અને રડીને થાકું એટલે જાતે જ આંખો લૂછી નાખું.’


સહેજ અટકીને શીતલે પાણીનો ગ્લાસ ખાલી કર્યો. ‘કોલેજમાં મોકલવાની નવી માની જરાયે ઇચ્છા નહોતી પણ પપ્પાની પાસે માથું પટકીને રડી એટલે ફર્સ્ટ કલાસ બી.કોમ. થઇ શકી.


એ પછી નવીએ એના કોઇ દૂરના ભાઇ સાથે મારું ચોકઠું ગોઠવવા પ્રયત્ન કર્યો. મારાથી ચૌદ વર્ષ મોટા અને માત્ર મેટ્રિક પાસ મુરતિયા માટે મેં ચોખ્ખી ના પાડી અને આપઘાત કરવાની ધમકી આપી ત્યારે એ પ્રકરણ બંધ થયું.’


‘પછી? આ સગપણ કોણે શોધેલું?’ શ્રીમતીજીએ પૂછ્યું.


‘એ પણ નવી મા જ શોધી લાવેલી. સસરાજી સરકારી પ્રેસમાં નોકરી કરે. ગાંધીનગરમાં ક્વાર્ટર. મુરતિયો ડિપ્લોમા ઇન કોમ્પ્યૂટર અને નવી નવી નોકરી પણ મળેલી. દેખાવે પણ સારો હતો એટલે મેં હા પાડી અને લગ્નની તારીખ નક્કી થઇ.


સગપણ અને લગ્નની વચ્ચે જે ગાળો હતો એ દરમિયાન હું અને હિતેશ પાંચેક વાર સાથે ફરવા ગયા. ફિલ્મ જોઇએ અને હોટલમાં જમીએ. હું બહુ ખુશ હતી.’


‘પછી?’ એ સહેજ અટકી એટલે શ્રીમતીએ પૂછી નાખ્યું.


‘એ મને ફોન કરીને એની ઓફિસ છૂટવાના સમયે બોલાવે. ઇન્કમટેક્સ ઓફિસની સામેના ભાગમાં એક કોમર્શિયલ સેન્ટરમાં એની ઓફિસ હતી. હું ત્યાં નીચે ઊભી રહું અને પંદરેક મિનિટમાં એ સીડી ઊતરીને નીચે આવે એ પછી અમે ફરવા જઇએ.


એ કંપનીની બીજી ઓફિસ એસ.જી.હાઇવે પર હતી એટલે હિતેશે ત્યાં પણ જવું પડતું. એ ત્યાંથી ફોન કરીને મને કહે એટલે હું ત્યાં પહોંચી જતી. એ બહાર આવે અને પછી અમે હાઇવેની કોઇ હોટલમાં જમવા જતા. એ પછી સાતમી ડિસેમ્બરે લગ્ન થયા.


હિતેન સવારે નવ વાગ્યે ઘરેથી નીકળી જાય અને સાંજે સાત પછી ઘરે આવે. સાસુ-સસરા અને દિયરનો સ્વભાવ સારો લાગતો હતો એટલે ધીમે ધીમે એ વાતાવરણમાં સેટ થઇ ગઇ. પણ આખો દિવસ ઘરે બેસી રહેવાનું મને ગમતું નહોતું.


સચિવાલયમાં ડેટા એન્ટ્રી ઓપરેટર તરીકે કામ મળતું હતું એટલે મેં હિતેનને વાત કરી એટલે એણે આ નિર્ણય સાસુ-સસરા પર નાખ્યો. તું નોકરી કરે એનો વાંધો નથી. સસરાજીએ સ્પષ્ટ સૂચના આપી. પણ દર મહિને જે પગાર આવે એ તારી સાસુના હાથમાં આપી દેવો પડશે.


મેં એમની વાત સ્વીકારી લીધી. સંયુક્ત કુટુંબમાં રહીને આ બધી વાતો સ્વીકારવાનું મેં નક્કી કરી લીધું હતું. નોકરી શરૂ કરી દીધી.’


‘એક દિવસ બપોર પછી બધા કોમ્પ્યૂટરમાં કંઇક પ્રોબ્લેમ થયો એટલે હું ઘરે આવવા નીકળી. એ વખતે બપોરના ત્રણ વાગ્યા હતા. રસ્તામાં એક પાનના ગલ્લા ઉપર નજર પડી અને હું સ્તબ્ધ બની ગઇ. હિતેન ત્યાં ઊભો હતો. ચાર-પાંચ મવાલી જેવા મિત્રો સાથે ઊભો રહીને એ બીડી પીતો હતો એ જોઇને હું ચમકી. એણે મને નહોતી જોઇ.


એ રાત્રે મેં બહુ સ્વાભાવિકતાથી પૂછતી હોઉ એ રીતે એને પૂછ્યું તો સાહેબે આરામથી કહ્યું કે સાંજે સાત વાગ્યા સુધી એ એની અમદાવાદની ઓફિસમાં જ હતો!


સ્ત્રીસહજ સભાનતાથી મને લાગ્યું કે કંઇક લોચો છે. બીજા દિવસે હિતેન ઓફિસે જવાનું કહીને નીકળ્યો એ પછી મેં મારા સાસુ પાસે એની ઓફિસનો ફોન નંબર માગ્યો તો એ ગલ્લાંતલ્લાં કરવા લાગ્યા. મારી શંકા હવે વધુ દ્રઢ બની.’


શીતલની આંખમાં ઝળઝળિયાં ધસી આવ્યાં અને ધ્રૂજતા અવાજમાં કડવાશ ભળી. ‘એક અઠવાડિયામાં બધી સચ્ચાઇ મારી સામે આવી ત્યારે મારા પગ નીચેથી ધરતી સરકી ગઇ આન્ટી! હિતેન બારમું પાસ પણ નહોતો! એ કોઇ નોકરી નહોતો કરતો.


મારી નવી માને આ બધી ખબર હતી એ છતાં પપ્પાને આવી ખોટી માહિતી આપીને અમને આબાદ છેતરવામાં આવ્યા હતા! મુરતિયાના સર્ટિફિકેટ આપણે ચેકગિં માટે માગવાના નહોતા અને એ નાલાયકે સાવ ખોટું નાટક કરીને મને ઓફિસના એડ્રેસે મળવા બોલાવેલી.


હું તો નીચે જ ઊભી રહેતી. એ ભાઇ કલાક પહેલાં ત્યાં પહોંચી જતા અને જાણે ઓફિસમાંથી છૂટીને આવતો હોય એવો ડોળ કરતો! આટલી ભયાનક છેતરપિંડી એ બધાએ બહુ ઠંડા કલેજે કરી હતી!


મેં આ ભેદ ખોલી નાખ્યો એ પછી હિતેને મારઝૂડ શરૂ કરી અને બીજા જ દિવસે હું પિયર આવી ગઇ. છૂટાછેડાની તૈયારી કરી અને એ પણ મળી ગયા.’


‘ખરું થઇ ગયું! દુનિયામાં આવા નાલાયકો પણ રહે છે.’ શ્રીમતીએ સહાનુભૂતિથી શીતલ સામે જોયું.


‘માણસો આવા જ હોય આન્ટી! પપ્પાને મારી દશા જોઇને દુ:ખ ના થાય એ વિચારીને સદા હસતું મોઢું રાખું છું. નોકરી પણ શોધી કાઢી છે.


હજુ તો ચોવીસ વર્ષની છું. મારી રીતે જોઇ-ચકાસીને કોઇ સારું પાત્ર મળશે તો લગ્ન કરીશ-બાકી પપ્પા જીવે છે ત્યાં સુધી એમની સેવા કરીશ.’ એણે ઊભા થઇને શ્રીમતીજીનો હાથ પકડ્યો. ‘હવે મેથીના ગોટાની તૈયારી કરીએ.


(શીર્ષક પંક્તિ : લેખક)